Ekran Süresi Çocukların Beynine Zarar Veriyor mu? Bilim İnsanları İkiye Bölündü

Ekran süresinin çocukların beyin gelişimine zarar verip vermediği uzun süredir tartışma konusu. Hatta teknoloji dünyasının önde gelen isimleri bile bu konuda temkinli davrandı. Apple’ın kurucusu Steve Jobs, kendi çocuklarının iPad sahibi olmasına izin vermezken, Microsoft’un kurucusu Bill Gates de çocuklarının teknolojiye erişimini sınırlandırdığını açıklamıştı.

Günümüzde, ekran karşısında geçirilen süre; depresyon, uyku sorunları ve davranış bozuklukları gibi olumsuz etkilerle ilişkilendirilse de, bazı uzmanlar bu iddiaların güçlü bilimsel kanıtlara dayanmadığını savunuyor. Örneğin, Bath Spa Üniversitesi’nden Prof. Pete Etchells, ekran süresi ve gençlerin ruh sağlığı üzerine yapılmış yüzlerce araştırmayı incelediğini ve bu araştırmaların genellikle karmaşık, hatta hatalı sonuçlar sunduğunu belirtiyor. Etchells’e göre “Ekran başında geçirilen zamanın korkunç etkiler yarattığına dair net bir bilimsel kanıt yok.”

Amerikan Psikoloji Derneği’nin 2021’de yayımladığı bir rapor da benzer şekilde, ekran kullanımının ruh sağlığı üzerindeki etkisinin oldukça düşük olduğunu ortaya koydu. Bazı araştırmalar, ekranlardan yayılan mavi ışığın uykuya dalmayı zorlaştırabileceğini öne sürse de, dünya genelinde yapılan geniş kapsamlı incelemeler bu konuda kesin bir sonuca ulaşamadı.

Uzmanlar, asıl önemli olanın ekran karşısında geçirilen sürenin içeriği olduğunu vurguluyor. Yani ekranda geçirilen zaman eğitici, sosyal ve faydalı amaçlar için mi kullanılıyor, yoksa yalnızlık, olumsuz haberler ve stres yaratan içeriklerle mi dolu? ABD ve İngiltere’de yürütülen geniş çaplı bir araştırma, 9-12 yaş aralığındaki 11 binden fazla çocuğun beyin taramalarıyla birlikte ekran alışkanlıklarını inceledi. Sonuçlarda, günlük birkaç saatlik ekran kullanımının bile zihinsel veya bilişsel sorunlarla doğrudan bir bağlantısı bulunamadı.

Oxford Üniversitesi’nden Prof. Andrew Przybylski’nin çalışmaları ise, video oyunları ve sosyal medyanın doğru şekilde kullanıldığında ruh sağlığını olumsuz etkilemek yerine destekleyebileceğini gösteriyor. Cardiff Üniversitesi’nden Prof. Chris Chambers da, eğer ekranların beyinleri ciddi şekilde değiştirme riski olsaydı, bu etkinin büyük veri setlerinde açıkça görülebileceğini, ancak böyle bir kanıtın bulunmadığını belirtiyor.

Bununla birlikte, uygunsuz içerik, uyku eksikliği ve sosyal izolasyon gibi riskler hâlâ geçerliliğini koruyor. San Diego Eyalet Üniversitesi’nden Prof. Jean Twenge, özellikle 14 yaş altındaki çocukların akıllı telefonlardan uzak tutulmasının faydalı olacağını düşünüyor. Danimarka’da yapılan küçük çaplı bir deneyde ise ekran süresinin sınırlandırılmasının çocukların psikolojik durumunu iyileştirdiği ve sosyal etkileşimlerini artırdığı gözlemlendi.

Resmi kurumlar bu konuda farklı yaklaşımlar sergiliyor. ABD Pediatri Akademisi ile Birleşik Krallık Kraliyet Pediatri ve Çocuk Sağlığı Koleji, çocuklar için kesin bir zaman sınırı önermiyor. Dünya Sağlık Örgütü ise 1 yaş altı çocuklara hiç ekran süresi verilmemesini, 4 yaş altı çocuklarda ise günlük 1 saati aşmamasını tavsiye ediyor. Bu önerilerin amacı, ekran süresini tamamen yasaklamak değil, fiziksel aktiviteyi öncelikli hale getirmek.

Sonuç olarak, bilim dünyasında ekran süresinin kesin zararlarını kanıtlayan veriler hâlâ yetersiz. Ancak çocukların teknolojiyle olan ilişkisini yönetirken, süreden çok kullanım amacı ve içerik türünün belirleyici olduğu konusunda uzmanlar hemfikir.

Yayınlayan ve Düzenleyen FixNet Teknoloji Haber Servisi